วันอาสาฬหบูชา และ วันเข้าพรรษา

บทความโดย สันโตสา

เป็นที่น่าสังเกตว่าเหตุการณ์สำคัญๆในพระพุทธศาสนา มักจะเกี่ยวข้องกับวันเพ็ญขึ้น 15 ค่ำ สำหรับ “วันอาสาฬหบูชา” ก็เช่นกัน เป็นวันเพ็ญขึ้น 15 ค่ำเดือน 8 คำว่า “อาสาฬห” แปลว่า “เดือน 8” ความสำคัญของวันอาสาฬหบูชานั้น สืบเนื่องมาจากเหตุการณ์ครั้งพุทธกาล ซึ่งเป็นการประกาศพระพุทธศาสนาครั้งแรก หลังจากที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้ตรัสรู้ล่วงมา 2 เดือนแล้ว วันนั้นเป็นวันเพ็ญขึ้น 15 ค่ำ เดือน 8 ณ ป่าอิสิปตนมฤคทายวัน เมืองพาราณสี แคว้นมคธ ทรงแสดงปฐมเทศนา ชื่อว่า “ธัมมจักกัปปวัตตนสูตร” ประทานให้แก่ปัญจวัคคีย์ทั้ง 5

เนื้อหาหลักธรรมนี้เกี่ยวกับข้อปฏิบัติตนตามเส้นทางสายกลางไม่สุดโต่งไม่หมกมุ่นในกามสุขที่ทำให้กิเลสห่อหุ้มใจ และไม่ทรมานตนเองให้เป็นทุกข์ ให้ฝึกปฏิบัติแนวทางดำเนินชีวิตแบบพระอริยเจ้า คือ มัชฌิมาปฏิปทา อันประกอบด้วยมรรคมีองค์ 8 และดำเนินจิตตามอริยสัจ 4 ซึ่งเมื่อได้ปฏิบัติแล้วจะเป็นหนทางไปสู่การสงบระงับกิเลสจนกระทั่งดับทุกข์อย่างสิ้นเชิง เข้าถึงความสุขอันไพบูลย์อันบริสุทธิ์อย่างแท้จริง

เมื่อจบพระธรรมเทศนาแล้ว พระอัญญาโกณฑัญญะ หนึ่งในปัญจวัคคีย์ เป็นบุคคลแรกที่เห็นแจ้งรู้แจ้งตามคำสอน เป็นพยานการตรัสรู้ธรรมของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า และได้ขออุปสมบทเป็นพระภิกษุ จึงทำให้เกิดองค์ประกอบแห่งพระรัตนตรัยครบบริบูรณ์ คือ พุทธรัตนะ ธรรมรัตนะ และสังฆรัตนะ “วันอาสาฬหบูชา” จึงเป็นวาระอันสำคัญอีกวันหนึ่งที่พุทธศาสนิกชนต่างร่วมใจกัน มาระลึกถึงเหตุการณ์สำคัญดังกล่าวข้างต้น ด้วยการปฏิบัติบูชาพระปัญญาคุณ พระบริสุทธิคุณ และพระมหากรุณาคุณของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ผู้เป็นบรมครูผู้ยิ่งใหญ่ที่มีน้ำพระทัยอันเปี่ยมล้นหาที่สุดมิได้ ที่ประทานหลักธรรมนำชีวิต ตลอดจนธรรมปฏิบัติ แล้วยังมีพระภิกษุสงฆ์สาวกเป็นธรรมทายาทสืบทอดคำสอนและเป็นครูสอนศีลธรรมให้แก่มวลมนุษยชาติ

สำหรับกิจกรรมที่พุทธศาสนิกชนพึงกระทำในวันนี้ได้แก่ การทำบุญตักบาตร หรือนำอาหารหวานคาวไปถวายพระที่วัดใกล้บ้าน ไปฟังพระธรรมเทศนา เจริญสมาธิภาวนาและเวียนเทียนประทักษิณรอบโบสถ์หรือพระเจดีย์ เพื่อแสดงความเคารพนับถืออันสูงสุดต่อพระรัตนตรัย

วิดีโอ ความเป็นมาของวันอาสาฬหบูชา

พ้นจากวันอาสาฬหบูชาแล้ว ยังมีวันสำคัญทางพระพุทธศาสนาที่ต่อเนื่องถัดมาอีกวันหนึ่ง คือ “วันเข้าพรรษา” ปีนี้คือ วันอังคารที่ 23 กรกฎาคม หรือวันแรม 1 ค่ำ เดือน 8 เป็นวันที่พระภิกษุสงฆ์ในอาวาสแต่ละแห่งจะอธิษฐานพรรษา ไม่ไปค้างพักแรมที่ไหนเป็นเวลา 3 เดือน เรียกว่า “จำพรรษา” (พรรษา แปลว่าฤดูฝน, จำ แปลว่า พักอยู่) กล่าวคือ นับตั้งแต่วันแรม 1 ค่ำ เดือน 8 จนถึงวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 11 เพื่อจะได้มีเวลาทบทวนพระธรรมคำสอนของพระบรมศาสดา ศึกษาเล่าเรียนพระปริยัติธรรม ตลอดจนปฏิบัติธรรมเจริญสมาธิภาวนา ในช่วงเข้าพรรษา มีประเพณีของชาวพุทธเพื่อสนับสนุนการศึกษาของพระภิกษุสามเณร ทำนุบำรุงพระพุทธศาสนา ด้วยการถวายภัตตาหาร หรือทำบุญตักบาตร ทั้งยังนิยมถวายเทียนพรรษาหรือหลอดไฟฟ้า ผ้าอาบน้ำฝน และคิลานเภสัช เป็นต้น

แม้ว่าการเข้าพรรษาจะเป็นวินัยบัญญัติเฉพาะพระภิกษุสงฆ์ แต่พุทธศาสนิกชนผู้มีปัญญารู้คุณค่าแห่งกาลเวลา ก็ใช้โอกาสช่วงวันเข้าพรรษานี้ทำความดีด้วยการปฏิบัติตนให้ยิ่งยวดขึ้นไป ด้วยการหมั่นบำเพ็ญบุญกุศล ฝึกฝนอบรมตนเองด้วยการละชั่ว ทำความดี และทำจิตใจให้ผ่องใส เรียกได้ว่าเข้าพรรษาพร้อมเพรียงกันทั้งพระภิกษุทั้งญาติโยม

บทความที่เกี่ยวข้อง:

• ความเป็นมาของวันเข้าพรรษา
• วันอาสาฬหบูชา (ประวัติความเป็นมา)