คำขวัญเมืองกันตัง

กันตังเมืองประวัติศาสตร์             บ้านพระยารัษฎาฯ
แหล่งกำเนิดยางพารา                          เด่นสง่าควนตำหนักจันทน์
สุดทางรถไฟอันดามันที่กันตัง           รำลึกความหลังที่วัดตรังคภูมิพุทธาวาส
 
  พิพิธภัณฑ์พระยารัษฎานุประดิษฐ์มหิศรภักดี 

     อยู่ห่างจากเทศบาลกันตังประมาณ 200 ม. ตั้งอยู่ที่ บ้านเลขที่ 1 ถนน ค่ายพิทักษ์ ตำบลกันตังเป็นที่ตั้งของสถานีประวัติศาสตร์ที่สำคัญแห่งหนึ่ง คือ "จวนเก่าเจ้าเมืองตรัง" หรือบ้านพักอดีตเจ้าเมืองตรังพระยารัษฎานุประดิษฐ์ เป็นเรืองไม้ 2 ชั้น มีรูปปั้นหุ่นขี้ผึ้งและเครื่มือเครื่องใช้ในชีวิตประจำวัน ของพระยารัษฎาฯ อย่างครบถ้วน โดยทายาทตระกูล ณ ระนอง เป็นผู้ดูแลรักษา และเปิดโอกาสในให้ผู้สนใจเข้าชมทุกวัน ยกเว้นวันจันทร์ (ถ้าตรงกับวันหยุดราชการเปิดตามปกติ และหยุดชดเชยในวันต่อไป) ผู้เข้าชมเป็นคณะที่ต้องการวิทยากรบรรยาย กรุณาแจ้งล่วงหน้าที่ โรงเรียนกันตังพิทยากร โทร. (075) 251100

ศาลหลักเมืองตรัง

    ในปี พ.ศ. 2354 มีการตั้งเมืองตรังและมีการตั้งศาลหลักเมืองตรังปัจจุบันตั้งอยู่ที่ตำบลตวนธานี อำเภอกันตัง สถานที่ตั้งตรงจุดนี้อยู่บริเวณที่ตั้งเมืองเก่าหลักฐานการสร้างศาลหลักเมืองตรังเป็นเพียงการบอกเล่าของเชิงตำนานที่ถ่ายกันมาในหมู่ชาวตรังรุ่นเก่าๆว่าศาลหลักเมืองแห่งนี้มีวิญญาณอภิบาลเป็นสตรีจึงเรียกกันว่าศาลเจ้าแม่หลักเมืองเนื่องจากในพิธีตั้งศาลหลักเมืองนั้น พระอุภัย(บางแห่งว่าพระอุไทย) เจ้าเมืองให้ทหารตีฆ้องร้องป่าวไปตามบ้านต่างๆ ถ้าผู้ใดขานรับให้นำตัวมาฝังในการตั้งศาลหลักเมือง ชาวบ้านส่วนใหญ่รู้เรื่องเข้าจึงไม่ยอมขาน แต่หญิงมีครรภ์ผู้หนึ่งชื่อนางบุญมากลังทำอาหารเย็นอยู่ในครัวเกิดพลั้งเผลอขานรับจึงนำตัวไปฝังพร้อมพิธีฝังเสาหลักเมือง

    ที่ตั้งศาลหลักเมืองเดิมเป็นเพิงเล็กๆหลังคามุงสังกะสีเสาหลักเมืองมีจอมปลวกขึ้นจนมองไม่เห็นตัวเสา เมื่องถึง พ.ศ. 2504-2505 ทางจังหวัดได้ตั้งศาลาจัตุรมุขขึ้นแทนเพิงหลังคาเก่า พ.ศ. 2530 สร้างรั้วและพ.ศ. 2532 ลาดพื้นรอบๆศาลา

    ศาลหลักเมืองตรังนับเป็นที่ยึดเหนี่ยวทางจิตใจของชาวตรังทั่วไปจนเกิดความเชื่อถือศรัทธาในทางความศักดิ์สิทธิ์มีการบนบานศาลกล่าวอยู่เสมอ เล่ากันว่าคณะหนังตะลุง มโนราห์ที่เดินทางผ่านศาลหลักเมืองนี้จะต้องตีกลองหรือบรรเลงดนตรีสักการะทุกครั้งที่ผ่าน เพื่อมิให้เกิดข้อขัดข้องในการเดินทางและการแสดง อีกเรื่องหนึ่งคือตามประเพณีถือศีลกินเจของคนไทยเชื่อสายจีนในจังหวัดตรังซึ่งจัดขึ้นเป็นประจำทุกปี เมื่อขบวนแห่พระผ่านศาลหลักเมืองก็ต้องแวะหยุดสักการะ นอกจากนี้ชาวบ้านก็ได้ร่วมกันจัดพิธีถือศีลกินเจที่บริเวณศาลหลักเมืองขึ้นเป็นครั้งแรกใน พ.ศ.2511 และจัดต่อมาจนถึง พ.ศ.2533 จึงเลิกไปเพราะทางจังหวัดเตรียมการบูรณะ

   ใน พ.ศ.2535 ทางจังหวัดเริ่มโครงการบูรณะศาลหลักเมืองตรังเพื่อเป็นการเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ โดยสร้างอาคารศาลหลักเมืองเป็นทรงไทยจัตุรมุขและจัดทำยอดเสาหลักเมืองใหม่ นำขึ้นน้อมเกล้าฯถวายพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเพื่อทรงพระสุหร่ายและทรงเจิมในวันอังคารที่ 31 สิงหาคม พ.ศ. 2536 ณ พระตำหนักจิตรลดารโหฐาน และอันเชิญยอดเสาหลักเมืองกลับจังหวัดตรัง ต่อมาได้รับพระมหากรุณาธิคุณจากพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ เสด็จฯแทนพระองค์ทรงเปิดศาลหลักเมืองตรังในวันที่ 8 เมษายน  พ.ศ.2538

    ทุกวันนี้ ความเชื่อถือศรัทธาต่อศาลหลักเมืองตรังยังคงสืบทอดต่อๆมาผู้คนที่ผ่านไปมามักยกมือไหว้คาระวะ หรือแวะสักการะเพื่อความเป็นสิริมงคล เพราะศาลหลักเมืองเป็นที่สำคัญคู่บ้านคู่เมืองตรังมานานกว่า 100 ปี

          ก่อนจะเข้าเมืองกันตังคุณจะเห็นป้ายบอก "ต้นยางพารา" ต้นแรกของประเทศไทย ตระหง่าน เชิญชวนให้คุณแวะเยี่ยมชมเมือง หลายคนอาจจะสงสัยว่าทำไมต้นยางไม่โตสักเท่าไหร่เลย เขาเล่าว่า นี่คือหนึ่งในต้นยางชุดแรกที่ ท่านพระยารัษฎาฯ นำมาปลูกจากมลายู และเผอิญต้นนี้ปลูกอยู่บนชั้นหินทำให้ต้นไม้ไม่โตเท่าที่ควร

 
วัดตรังคภูมิพุทธาวาส, ตรัง

ประวัติ เดิมชื่อวัดกันตัง สร้างเป็นวัดคู่เมืองกันตัง เมื่อพ.ศ. 2436 ในครั้งที่ย้ายเมืองจาก ต.ควนธานี มากันตัง ต่อมา พ.ศ. 2455 สมเด็จพระมหาสมณเจ้ากรมพระยาวชิรญาณวโรรส ประทานชื่อให้ใหม่เป็นวัดตรังคภูมิพุทธาวาส เมื่อคราวสร้างวัด พระยารัษฎาฯ ได้อัญเชิญพระพุทธรูปหินอ่อนจากพม่า มาเป็นพระประจำวัด ชาวบ้านเรียกว่าหลวงพ่อขาวต่อมามีการทาสีทองทับองค์พระ และเพิ่มพระเกตุมาลาเป็นรูปเปลวเพลิงแบบพระพุทธรูปของไทย ในปี พ.ศ. 2534 มีการปฏิสังขรณ์และขัดสีทองที่องค์พระกลับมาเป็นสีขาวของหินอ่อนดังเดิม วัดตรังคภูมิพุทธาวาสเป็นที่ประดิษฐานของพระพุทธรูปหินอ่อนที่ อัญเชิญมาจากประเทศพม่า ตั้งแต่ครั้งสร้างเมืองกันตังและนับเป็นพระพุทธรูปหินอ่อนที่มีขนาดใหญ่ที่สุดของ จ. ตรัง ที่ตั้งและการเดินทาง 308 บ้านกันตัง ต.กันตัง อ.กันตัง รถยนต์ส่วนตัว ใช้ทางหลวงหมายเลข 403 ตรัง-กันตัง อยู่ซ้ายมือก่อนถึงเมืองกันตังประมาณ 1 กม. เยื้องกับต้นยางพาราต้นแรก   สวนสาธารณะควนตำหนักจันทร์หรือสวนตำหนักจันทร์ มีเนื้อที่ประมาณ 250 ไร่ เป็นสถานที่ที่สร้างขึ้นเป็นตำหนักรับเสด็จพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อครั้งดำรงพระอิสริยยศเป็นเจ้าฟ้ามหาวชิราวุธสยามมงกุฎราชกุมาร เสด็จประทับ ณ ตำหนัก-จันทน์แห่งนี้ปัจจุบันได้รับการปรับปรุงและตกแต่งสภาพภูมิทัศน์ให้เป็นสวนสาธารณะและเนื่องจากสถานตั้งของตำหนักจันทน์อยู่บนเนิน จึงได้รับการขนานนามใหม่ว่า “สวนสาธารณควนตำหนักจันทน์” (ควนเป็นภาษาถิ่นหมายถึง เนิน) รอบบริเวณร่มรื่นด้วยต้นไม้ทั้งไม้ดอกไม้ประดับ มีศาลาพักผ่อน สามารถมองเห็นทิวทัศน์ของทะเล และอำเภอกันตังได้กว้างไกล สถานีรถไฟกันตัง บทความน่ารู้ : เรื่องสถานีรถไฟกันตัง ที่นี่คือศูนย์รวมบทความที่น่าสนใจและให้ความรู้จากทุกมุมโลก เพื่อเป็นแหล่งความรู้สำหรับคนไทยทุกคน   อาทิตย์นี้ขอนำท่านผู้อ่านไปทัศนาสถาปัตย์โดยทางรถไฟ ซึ่งหลายคนคงยังไม่ลืมบรรยากาศของการนั่งรถไฟ หากมีโอกาสได้พาลูกหลานนั่งรถไฟบ้าง ก็นับเป็นการเที่ยวแบบประหยัดน้ำมันไม่เลว เป้าหมายของเราไม่ได้อยู่เพียงแค่บรรยากาศของการนั่งรถไฟเท่านั้น แต่อยู่ที่ปลายทางรถไฟสายใต้ฝั่งทะเลอันดามัน ณ สถานีรถไฟกันตัง อำเภอกันตัง จังหวัดตรัง สถานีรถไฟกันตัง เปิดใช้อย่างเป็นทางการเมื่อวันที่ 1 เมษายน พ.ศ. 2456 ในอดีตถูกใช้เป็นที่รับส่งสินค้ากับต่างประเทศ ทั้งสิงคโปร์ มาเลเซีย อินโดนีเซีย มีรางรถไฟต่อไปเป็นระยะทางประมาณ 500 เมตร จากตัวสถานีถึงท่าเทียบเรือกันตัง ซึ่งเป็นท่าเรือเก่าแก่ตั้งแต่โบราณ ปัจจุบันทางรถไฟส่วนนี้ถูกชาวบ้านรุกล้ำที่ และไม่มีรางรถไฟส่วนนี้แล้ว จากความทรงจำของ อดีตวิศวกรรถไฟ ทำให้ได้ทราบว่าสินค้าสำคัญอย่างหนึ่งที่ขนส่งเข้ามา มีความหมายยิ่งต่อวงการรถไฟไทยยุคแรก ๆ นั่นคือหัวรถจักรรุ่นต่าง ๆ ตลอดจนโบกี้รถไฟที่ผลิตในต่างประเทศ เช่น สหรัฐอเมริกา อังกฤษ หรืออินเดีย โดย จะมาทางเรือและขึ้นเทียบท่าที่กันตัง ก่อนออกวิ่งบนรางรถไฟต่อมายังกรุงเทพฯ อีกที เมื่อกาลเวลาผ่านไปเส้นทางในการส่งสินค้าแปรเปลี่ยนไปตามแหล่งผลิต เช่นการที่รถไฟหันไปสั่งหัวรถจักรมาจากญี่ปุ่น อาจเป็นเหตุผลหนึ่งที่ทำให้เส้นทางรถไฟฝั่งอันดามันที่ต่อเชื่อมไปยังท่าเรือกันตังถูกทิ้งร้างลงดังเช่นทุกวันนี้ ตัวสถานีรถไฟกันตัง เป็นอาคารไม้ชั้นเดียวทรงปั้นหยา ทาสีเหลืองมัสตาร์ดสลับน้ำตาล อันเป็นคู่สีหลักที่คุ้นตาของอาคารรถไฟทั่วไป ตัวอาคารแบ่งออกเป็น 2 ส่วน คือ ส่วนตัวอาคารและชานชาลา ด้านหน้าของอาคารมีมุข ยื่น มีการตกแต่งประดับมุมเสาด้วย ลวดลายไม้ฉลุ ส่วนตัว อาคารที่ทำเป็นห้อง มีผนังไม้ตีตามตั้งโชว์แนวเคร่า พร้อมช่องลมระแนงไม้ตีทแยง บานประตูหน้าต่างไม้แบบเก่า ส่วนที่เป็นโถงมีรั้วลูกกรงไม้พร้อมบานประตูขนาดเล็กน่ารักกั้นพื้นที่ให้เป็นสัดส่วน ส่วนด้านหลังอาคารเป็นชานชาลามีหลังคาจั่วคลุมแยกต่างหาก โดยเสารับหลังคาชานชาลานี้มีค้ำยันไม้ฉลุตกแต่งให้กลมกลืนกับตัวอาคาร ภายในสถานียังพอมีข้าวของเครื่องใช้ในอดีตคงเหลืออยู่บ้าง โดยภาพรวมแล้วยังรักษาเอกลักษณ์เดิมตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 6 ไว้ได้เป็นอย่างดี นับเป็นสถานีรถไฟที่มีความสวยงามเป็นพิเศษ จากสถานะที่มีความสำคัญต่อกิจการรถไฟดังที่กล่าวมา ทำให้ไม่แปลกใจว่าทำไมสถานีรถไฟปลายทางเล็ก ๆ แห่งนี้จึงถูกออกแบบอย่างพิถีพิถันเช่นนี้ ซึ่งเป็นผลทำให้ได้รับการประกาศขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถานของจังหวัดตรัง จากกรมศิลปากร ตั้งแต่ พ.ศ. 2539 นอกจากตัวสถานี พื้นที่โดยรอบสถานีรถไฟแห่งนี้ในอดีตเคยคึกคักไปด้วยโรงเก็บรถจักร และบ้านพักพนักงานการรถไฟ แต่ปัจจุบันได้เงียบเหงาลงตามวัฏจักรของสรรพสิ่ง คงไว้แต่ร่องรอยของอดีตผ่านตัวอาคารและคำบอกเล่า ที่คนรุ่นหลังคงนึกภาพให้ออกได้ยากเต็มที ท้ายสุดนี้มีข้อสังเกตว่าในอดีตสถานีรถไฟ และชุมชนบ้านพักรถไฟเกือบทุกแห่ง ล้วนแต่ได้รับการออกแบบจัดวางผังเป็นอย่างดี มีระบบและแบบแผน ที่สมบูรณ์ แต่ในปัจจุบันคนรถไฟที่พอมีฐานะเลือกที่จะออกไปซื้อบ้านจัดสรรอยู่เสียมาก ส่วนที่คงอาศัยอยู่ก็ขาดการบำรุงรักษา ทำให้สภาพบ้านพักรถไฟส่วนใหญ่ถูกทอดทิ้งชำรุดทรุดโทรมลงเรื่อย ๆ หากการรถไฟฯ วาง แผนฟื้นฟูโดยไม่ต้องลงทุนมากนัก เช่นปรับประโยชน์ใช้สอยบ้านพักรถไฟให้เป็นที่พักคนเดินทาง โดย มีบริการให้ในระดับเดียวกับโฮม สเตย์ ก็อาจเป็นการเพิ่มรายได้ที่ดีกว่า ปล่อยให้ชำรุดทรุดโทรมลงไป เรื่อย ๆ โดยอาจใช้ชื่อให้เป็นเอกลักษณ์ไม่ซ้ำใครว่า Railway Home Station เพื่อสร้าง แบรนด์ หากเริ่มที่สถานีรถไฟกันตัง ซึ่ง อยู่ในพื้นที่ซึ่งมีศักยภาพในการท่องเที่ยวสูงก่อน ก็อาจเป็นโครงการนำร่องที่มีแนวโน้มจะประสบความสำเร็จ และกระตุ้นให้มีกำลังใจ และกำลังทุนที่จะพัฒนาพื้นที่อื่น ๆ ของรถไฟให้ฟื้นคืนชีวิตชีวาได้ต่อไป.

ข้อมูลภาพอ้างอิง : สารานุกรมวัฒนธรรมไทย ภาคใต้ เล่ม 13