เกิดเมื่อวันที่ 25 กุมภาพันธ์พ.ศ. 2498 ที่จังหวัดตรัง มีความสนใจในการประพันธ์ตั้งแต่เด็ก จบการศึกษาระดับมัธยมจากโรงเรียนเตรียมอุดมศึกษา จากนั้นศึกษาต่อที่คณะวิทยาศาสตร์ แผนกเตรียมเภสัช จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ได้รับเลือกให้เป็นดาวจุฬาพ.ศ. 2515

ใน พ.ศ. 2516 เป็นหนึ่งในผู้นำนักศึกษาที่ร่วมโครงการส่งเสริมประชาธิปไตย ของ ศูนย์ส่งเสริมประชาธิปไตย (ศสป)ซึ่งรัฐบาลอาจารย์สัญญา ธรรมศักดิ์ ตั้งขึ้นหลังเหตุการณ์ 14 ตุลาคม 2516 โดยการดูแลของ ทบวงมหาวิทยาลัย ซึ่ง อ.ประพันธ์พงศ์ เวชชาชีวะ เป็น รมต. ทั้งนี้ ได้รับการชักชวนจาก นายวิรัติ ศักดิ์จิรภาพงศ์ ผู้นำนักศึกษาที่เป็นนิสิตจุฬาฯรุ่นพี่ กิจกรรมแรก คือ การจัดอบรมอาสาสมัครส่งเสริมประชาธิปไตย ที่ จิตตภาวันวิทยาลัย อ.บางละมุง จ.ชลบุรี เมื่อ มีค.2517 หลังจากนั้น เธอได้มีบทบาทในการแต่งคำประพันธ์เพื่ออ่านบนเวทีการชุมนุมเรียกร้องสิทธิเสรีภาพของผู้ใช้แรงงานและกลุ่มสตรีต่างๆ ในยุคประชาธิปไตยเบ่งบาน และต้องหนีเข้าป่าไปเข้าร่วมกับพรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทยหลังจากเกิดเหตุการณ์ 6 ตุลาคม 2519 อยู่หลายปี จิระนันท์มีชื่อจัดตั้งในป่าว่า สหายใบไม้ จากนั้นไปศึกษาต่อที่สหรัฐอเมริกา

ชีวิตครอบครัว สมรสกับ เสกสรรค์ ประเสริฐกุลหรือสหายไท อดีตผู้นำนักศึกษาที่ร่วมต่อสู้มาด้วยกัน มีบุตรชาย 2 คน ชื่อ แทนไท ประเสริฐกุล และ วรรณสิงห์ ประเสริฐกุล^[1]

นอกจากนี้เรื่องราวของเธอกับสามีได้ถูกนำไปสร้างเป้นภาพยนตร์14 ตุลา สงครามประชาชน

ผลงานหนังสือ

• ใบไม้ที่หายไป, สำนักพิมพ์อ่านไทย, เมษายน 2532 (รางวัลซีไรต์)

 หนังสือเกี่ยวกับการแปลบทบรรยายภาพยนตร์

มีเนื้อหาเกี่ยวข้องกับการจัดทำบทแปล และการใช้ภาษาอังกฤษ

• ชะโงกดูเงา, แพรวเอนเตอร์เทน, พิมพ์ครั้งแรก มีนาคม 2541

ชุดหม้อแกงลิง

• หม้อแกงลิง “คำให้การของคนให้คำ”, แพรวเอนเตอร์เทน, กันยายน 2541
• หม้อแกงลิง (2) “จารึกขอบจอ”, เอ.อาร์.บิซิเนส เพรส, พฤศจิกายน 2546
• หม้อแกงลิง (3) “รำพึงถึงบทหนัง” , เอ.อาร์.บิซิเนส เพรส, ธันวาคม 2546

 อ้างอิง สัมภาษณ์ : วรรณสิงห์ ประเสริฐกุล sarakadee.com