บุคคลที่มีความบกพร่องทางสติปัญญา(Montal Retarelation) หมายถึง  บุคคลที่มีภาวะจำกัดในการปฏิบัติงานและแสดงลักษณะความสามารถทางสติปัญญาต่ำกว่าเกณฑ์ปกติ()ปรากฏร่วมกับมีความจำกัดทางทักษะด้านการปรับตัวอย่างน้อย 2 ทักษะหรือมากกว่า ทั้งนี้ต้องมีภาวะความบกพร่องทางสติปัญญาเกิดขึ้นก่อนอายุ 18 ปี

ลักษณะของบุคคลปัญญาอ่อน

• ระดับเชาว์ปัญญาต่ำกว่าวัย
• พัฒนาการล่าช้าทุกด้าน
• มีความสามารถในการเรียนรู้น้อย ทำให้มีความลำบากในการดำเนินชีวิต และการปรับตัวต่อสิ่งแวดล้อม

ระดับปัญญาอ่อนแบ่งตามระดับเชาวน์ปัญญา

         ปัญญาอ่อนขนาดหนักมาก มีระดับเชาวน์ปัญญาต่ำกว่า 20 เป็นพวกที่ไม่สามารถเรียนรู้ทักษะต่างๆได้เลย ต้องการเฉพาะการดูแลรักษาพยาบาลเท่านั้น
.          
         ปัญญาอ่อนขนาดหนัก มีระดับเชาวน์ปัญญา 20 - 34 ไม่สามารถเรียนได้ต้องการเฉพาะการฝึกหัด การช่วยเหลือตนเองในกิจวัตรประจำวันเบื้องต้นง่ายๆ
.        
          ปัญญาอ่อนขนาดปานกลาง หรือพอฝึกได้ มีระดับเชาวน์ปัญญาต่ำกว่า 35- 49 เด็กพวกนี้พอจะฝึกอบรมและเรียนรู้ทักษะเบื้องต้นง่ายๆได้ เช่นการเรียนเลขเบื้องต้น อ่าน และเขียนคำง่ายๆได้บ้างและสามารถฝึกอาชีพหรือทำงานง่ายๆที่ไม่ต้องใช้ความละเอียดละออได้ เด็กพวกนี้ต้องเรียนและฝึกอบรมในโปรแกรมการศึกษาพิเศษในชั้นเรียนพิเศษหรือโรงเรียนศึกษาพิเศษ

.         ปัญญาอ่อนขนาดน้อย  พอเรียนได้ มีระดับเชาวน์ปัญญา 50 - 70 เด็กพวกนี้พอเรียนได้ในระดับประถมศึกษา ได้ในชั้นเรียนพิเศษ ใช้หลักสูตรตามหลักการศึกษาพิเศษ สามารถฝึกอาชีพและงานง่ายๆได้

เด็กกลุ่มอาการดาวน์ (Children with Down Syndrome)

            สาเหตุ  การเกิดอาการดาวน์ส่วนมากเกิดจากความผิดปกติของโครโมโซม คู่ที่ 21 ปกติโครโมโซมจะจับคู่กันขณะปฏิสนธิเซลส์ของมนุษย์ประกอบด้วยโครโมโซม 23 คู่ ทุกคู่จับคู่กันได้หมดยกเว้นคู่ที่ 21 ซึ่งแทนที่จะมี 2 ส่วน กลายเป็น 3 ส่วน ทำให้มีโครโมโซมทั้งหมด 47 ตัว แทนทีจะเป็น 46 ตัวเหมือนปกติตัวที่งอกเพิ่มนี้ทำให้เกิดภาวะปัญญาอ่อน

สาเหตุ

• กรรมพันธุ์ โดยมีความผิดปกติของพันธุ์กรรมซึ่งทำให้เกิดภาวะปัญญาอ่อน ร่วมกับความพิการทางร่างกาย
• สิ่งแวดล้อม ที่ทำให้สมองหยุดชะงักการเจริญเติบโต

การป้องกัน

• หลีกเลี่ยงภาวะต่างๆ ที่เป็นสาเหตุให้เกิดปัญญาอ่อน
• คู่สมรสควรตรวจสุขภาพ เพื่อค้นหาและรักษาโรคที่เป็นสาเหตุปัญญาอ่อน เช่น โรคซิฟิลิส โรคขาดสารอาหาร โรคโลหิตจาง โรคเรื้อรังต่างๆ กลุ่มเลือดผิดปกติทางพันธุกรรม
• ควรมีการวางแผนครอบครัวไม่ให้มีลูกถี่เกินไป
• ถ้ามีประวัติปัญญาอ่อนในครอบครัว ควรปรึกษาแพทย์ก่อนมีบุตร

ลักษณะของเด็กปัญญาอ่อนที่พึงสังเกตง่าย ๆ คือ

• การเจริญเติบโตล่าช้า เช่น ชันคอ คว่ำคลาน ยืน เดิน พูดช้ากว่าเด็กในวัยเดียวกัน
• 3 - 4 เดือนแล้วยังไม่สนใจสิ่งแวดล้อม เช่น ไม่จ้องหน้าแม่ ไม่ส่งเสียงอ้อแอ้ ไม่คว้าจับสิ่งของ
• 2 ขวบแล้วยังไม่พูดจนคำเดียว และไม่แสดงอาการโต้ตอบและรับรู้
• 3 ขวบแล้วยังวาดวงกลมไม่ได้
• 5 -6 ขวบแล้ว ยังแต่งตัวเองไม่ได้
• 7 ขวบยังไม่สามารถเรียนร่วมกับเด็กในวัยเดียวกันได้

**ถ้าสงสัยว่าบุตรหลานของท่านเป็นปัญญาอ่อน ควรปรึกษาแพทย์**

เทคนิคการสอนเด็กที่มีความบกพร่องทางสติปัญญา

        1. สอนโดยเน้นให้เด็กท่องจำคำหรือข้อความ โดยให้เด็กพูดอกเสียงให้ชัดเจน
        2. สอนโดยเน้นการจำแนกส่วนต่างๆพร้อมบอกชื่อและวาดภาพประกอบ
        3. เนื้อหาที่จะให้เด็กเรียนควรเป็นสิ่งที่มีความหมายและเกี่ยวข้องกับตัวเด็ก
        4. ควรเปิดโอกาสให้เด็กได้จับต้องและสัมผัสในสิ่งที่ให้เด็กเรียน
        5. หมั่นทบทวนสิ่งที่เรียนไปแล้วบ่อยๆเพื่อให้เด็กจำได้
        6. ควรมีภาพประกอบในการอธิบายเนื้อหาบางอย่างให้เด็กเข้าใจ
        7. ควรให้แรงเสริมแก่เด็กอย่างสม่ำเสมอ